Ketojenik diyet nedir?
Ketojenik diyet, düşük karbonhidratlı ve yüksek yağlı bir diyet türüdür. Vücudun keton adı verilen enerji kaynağına dayanarak, karbonhidrat yerine yağları yakması için tasarlanmıştır. Bu diyet, vücudun ketozis denilen bir duruma girmesini sağlar ve metabolik, nörolojik ve insülinle ilgili hastalıkların tedavisine yardımcı olabilir. Kanser tedavisinde de destek amaçlı kullanılabilir. Örneğin meme kanserinde, İnsülin benzeri büyüme faktörü denilen IGF-1 üzerinden, kanserli hücrelerin baskılandığını gösteren çalışmalar olmuştur. Ancak bu diyetin doktor tarafından kişiye uygun olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır.
Ketojenik diyet, son zamanlarda zayıflama amacıyla da kullanılmaktadır, ancak uzun vadeli kullanımı karaciğer ve böbrek sağlığına zarar verebilir. Bu diyete başlamadan önce mutlaka bir diyetisyene danışın ve ondan ‘Fonksiyonel Ketojenik’ diyet uygulamasını talep edin. Böylece gökkuşağının renklerini tabağınıza taşıyarak, yan etkileri yaşamadan, sürdürülebilir bir ketojenik diyet yapmanız mümkün olacaktır. Fonksiyonel Ketojenik diyet, klasik ketojenik diyete göre daha fazla sebze ve omega 9 ve omega 3 dediğimiz iyi yağları içermektedir.
Ketojenik diyet neye iyi gelir?
Ketojenik diyet, kan şekeri kontrolü, epilepsi gibi nörolojik bozuklukların tedavisi ve diğer bazı sağlık koşullarının yönetimi için önerilir. Ketojenik diyetin temeli, karbonhidratların ve şekerlerin kesilmesidir. Karbonhidrat tüketimi kısıtlandığında, vücutta glukoz yetersizliği oluşur ve yağlar yakılmaya başlar. Yağların yıkımı sonucu açığa çıkan ketonlar, vücudun enerji ihtiyacını karşılar. Ketojenik diyet uygulayanlar, et, balık, avokado, tereyağı, peynir, zeytinyağı gibi yağlı gıdaları bolca tüketirken, karbonhidratlı gıdaları, şekerleri, tahılları, patates, muz gibi meyveleri ve bakliyatları kısıtlayarak diyetlerini sürdürürler. Ketojenik diyetin bazı faydaları arasında kilo kaybı, kan şekeri kontrolü, insülin direnci azaltma, enerji artışı ve daha düşük trigliserid seviyeleri yer alır.
Ketojenik diyet neden yapılır?
Ketojenik diyet, ilk olarak 1920'lerde epilepsi hastalarının tedavisi için kullanılmıştır. Günümüzde metabolik rahatsızlıkların tedavisi, obezite, diyabet gibi hastalıkların yönetimi ve sporcuların performansını artırmak için kullanılmaktadır. Ketojenik diyet, düşük karbonhidratlı ve yüksek yağlı bir diyet şeklidir ve vücuttaki keton seviyelerini artırarak vücudun yağ yakmasını sağlar. Bu nedenle, kilo kaybı sağlayabilir; insülin direncini azaltarak kan şekeri seviyelerini dengeleyebilir ve trigliserid seviyelerini düşürebilir. Sağlık için pek çok faydası bulunan bu diyetin kesinlikle bir uzmana danışılmadan gelişi güzel yapılmaması gerekir.
Ketojenik diyetin faydaları
- Nörolojik ve bilişsel bozuklukların tedavisinde kullanılabilir
- Kolesterol ve tansiyonu dengeleyerek, kalp sağlığı için faydalı olabilir.
- İnsülin seviyesini ve kan şekerini dengede tutarak, diyabet gibi hastalıkların yönetimine yardımcı olabilir.
- Ketojenik diyet metabolik sendromdan kaynaklı hastalıklarla ilişkili kronik iltihaplanmayı azaltabilir ve oksidatif stresi büyük ölçüde azaltabilir.
- Kilo verme sürecinde, özellikle karın bölgesindeki yağların erimesini kolaylaştırabilir.
- Sürekli açlık hissini ortadan kaldırarak, tokluk hissi sağlayabilir.
- Daha enerjik ve zinde hissetmeyi sağlayabilir ve zihinsel performansı artırabilir
- Kanser ve tümörlere karşı koruyucu etkisi olduğu gösterilmiştir
- Cilt sorunlarını, özellikle sivilce oluşumunu engelleyebilir
- Adet döngüsünü düzenler, polikistik over sendromuna iyi gelir
- Alzheimer, depresyon, anksiyete ve migren gibi hastalıkların semptomlarını hafifletebilir.
Ketojenik diyet hangi hastalıklar için faydalıdır?
Çok düşük karbonhidratlı ketojenik diyet, 1920'den beri dirençli epilepsi için bir tedavi olarak kullanılan bir diyet protokolüdür ve şu anda obezite ve ilgili metabolik bozukluklar için potansiyel bir tedavi olarak popülerlik kazanmaktadır.
Başlangıçta, antikonvülzan ilaçlara yanıt vermeyen epileptik hastalar için bir tedavi olarak kullanılmıştı. Şu anda, nörodejeneratif hastalıklara, metabolik hastalıklara ve obeziteye uzanan faydaları nedeniyle popüler hale gelmiştir. Son zamanlarda, ketojenik diyetin, otizm spektrum bozukluğu, Alzheimer hastalığı, glikoz transporter 1 eksikliği sendromu ve otoimmün multipl skleroz gibi bazı nörodejeneratif hastalıklar için güçlü bir araç olduğu gösterilmiştir.
Ketojenik diyet ile epilepsi tedavisi
Çocuklarda ve yetişkinlerde epilepsinin tanı ve tedavisindeki ilerlemelere ve yeni antiepileptik ilaçlarının piyasaya sürülmesine rağmen, epilepsi gelişen çocukların yaklaşık %30' unda hala kontrolsüz nöbetler veya ilaçların dayanılmaz yan etkileri görülmektedir.
Yüksek yağlı, düşük karbonhidratlı, yeterli proteinli bir diyet olan ketojenik diyet, üç veya daha fazla antiepileptik ilaca yanıt vermeyen epilepsi olarak tanımlanan, inatçı epilepsili çocuklar için yerleşik, etkili bir farmakolojik olmayan tedavidir. Bu terapötik yaklaşım, inatçı epilepsisi olan ve cerrahi aday olmayan erişkinler için de makul bir seçenek olabilir. Çoğu zaman, Medikal Ketojenik Diyete sevk edilen hastalar beş veya daha fazla epilepsi ilacı kullanmıştır.
Klasik Medikal Ketojenik Diyet sıkı bir şekilde kontrol edilir, her hasta için özel olarak hesaplanır ve farklı ülkelerde farklı protokoller kullanılarak formüle edilir ve bazen uygulamada önemli farklılıklar gösterir.
Ketojenik diyet ve diyabet
Ketojenik diyet, diyabet hastalarının kan şekerini kontrol etmelerine yardımcı olabilir. Düşük karbonhidratlı ve yüksek yağlı bir diyet olan ketojenik diyet, insülin direncini azaltarak kan şekeri seviyelerini düzenleyebilir. Karbonhidratların kısıtlanması, vücudun enerji kaynağı olarak yağı kullanmasına neden olur ve bu da insülinin düzenlenmesine yardımcı olur. Yapılan araştırmalar, ketojenik diyetin diyabetli hastalarda kan şekeri kontrolünü artırdığını ve insülin direncini azalttığını göstermiştir. Ancak, bu diyetin uzun vadeli etkileri hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir ve herkes için uygun olmayabilir.
Kimler ketojenik diyet yapmamalıdır?
Ketojenik diyet, bazı insanlar için uygun olmayabilir ve bu nedenle öncesinde bir uzmana danışmak önemlidir. Hamile kadınlar, emziren anneler, pankreatit hastaları, karaciğer veya böbrek hastalığı olanlar, kalp hastaları, hipoglisemi hastaları veya risk taşıyanlar, safra kesesi hastaları, genetik yatkınlığı olanlar ve çok zayıf olanlar ketojenik diyet yapmamalıdır.
Ayrıca, ketojenik diyet özellikle sporcular ve aktif bireyler için de uygun olmayabilir, çünkü düşük karbonhidrat alımı kas gücünü ve dayanıklılığını azaltabilir. Ayrıca kabızlık, baş ağrısı, bulantı, konsantrasyon eksikliği ve sinirlilik gibi yan etkiler gözlemlenebilir. Ketojenik diyetin uzun vadeli etkileri hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır ve herkes için uygun olmayabilir. Bu nedenle, ketojenik diyet yapmadan önce bir uzmana danışmak ve sağlık durumunuzu değerlendirmek önemlidir. Ayrıca, ketojenik diyet yaparken yeterli miktarda su içmek, vitamin ve mineral takviyeleri almak ve dengeli bir beslenme planı oluşturmak da çok önemlidir.
Beslenme ve Diyet
Elbette sadece yağ almaya odaklanarak, içeriği uygun olmayan yağlar tüketildiğinde, örneğin bol kızartma, krema ve tereyağ tüketilerek de yapılabilen bu diyet, sağlıklı yağların tüketilmesi ile, hastalıklara karşı iyileştirici olabilmektedir.
Kaynaklar
Diyetisyen Gözde Uçak
Uz. Dyt. Elif Karacanoğlu