Parkinson hastalığı nedir?
Parkinson hastalığı, hareket bozuklukları ile kendini gösteren, ilerleyici bir beyin hastalığıdır. Beyinde hücreler arasında iletişimi sağlayan dopamin adlı maddenin azalmasına bağlı semptomlar ortaya çıkar. Hastalık genellikle ilerleyen yaşlarda ortaya çıkarken kırklı yada daha erken yaşlarda da başlayabilmektedir. Hastalığın kesin tedavisi yoktur ancak uygun tedaviler ile semptomlar kontrol altına alınabilmekte, hastalar konforlu bir yaşam sürebilmektedirler.
Parkinson hastalığı nasıl anlaşılır?
Hastalık klinik gözlemlere dayanan bir süreçtir bu yüzden hasta şikayetleri ile birlikte ayrıntılı muayeneler tanıya yardımcıdır. Hastalık genellikle tek bir elde istirahat sırasında olan titreme ile farkedilir. En sık görülen semptom olan titremenin yanında hareketlerde yavaşlama, eklem sertliği, yürüme güçlüğü gibi yakınmalar da izlenir.
Parkinson belirtileri
- Hareketlerde yavaşlama: Hastalığın en temel belirtisidir. Kıyafet giyerken zorlanma, düğme ilikleme , saç tarama gibi aktivitelerde zorlanma, yürümenin bozulması, küçük adımlarla yürüme gibi şikayetler hareketlerde ortaya çıkan yavaşlamaya bağlıdır.
- Titreme: Hastalığın en önemli belirtilerinden biridir. Genellikle tek bir elde daha çok istirahat sırasında ortaya çıkan para sayma hareketi olarak ifade edilen özel bir titreme şekliyle başlar. Hastalığın ilerlemesi ile diğer el ve kolda da titremeler ortaya çıkabilir.
- Kaslarda katılık: Ortaya çıkan katılığa bağlı eklem hareketlerinde zorlanma ve ağrılar görülür.
- Bozulmuş postur ve denge: Hastalık, denge kaybı buna bağlı düşmelere neden olabilir. Yürüyüş duruş pozisyonunda bozukluklar ortaya çıkar.
Bu temel bulgulara bağlı olarak monoton bir yüz ifadesi, konuşma içeriğinin azalması, yazının bozulması, koku almanın bozulması, uyku bozuklukları, depresif bozukluklar, kabızlık gibi fiziksel ve psikolojik yakınmalar da izlenebilir.
Parkinson teşhisi
Parkinson tanısını koyduracak tek bir test veya görüntüleme yöntemi yoktur. Hastadan alınan ayrıntılı bir öykü ve muayene bulguları ile hastalığın tanısı konur. Yapılan kan tahlilleri ya da tomografi-MR gibi görüntüleme yöntemleri benzer bulgulara neden olabilecek diğer hastalıkları dışlamak için yapılmaktadır.
Parkinson hastalığının nedenleri nedir?
Beyinde bazal gangliyon olarak isimlendirilen bölgelerde dopamin salgılayan hücrelerdeki hasarlanmalara bağlı olarak ortaya çıkmaktaktadır. Bu hasarlanmaların nasıl başladığına dair yeterli kanıt tam olarak ortaya konamamıştır ancak genetik ve çevresel faktörler bu hasarlara neden olabilmektedir.
Parkinson hastalığı risk faktörleri:
- İleri yaş
- Birinci derece akrabalarda Parkinson olması
- Ciddi kafa travması
- Kırsal alanda yaşama (zirai ilaçlara maruziyet)
Parkinson evreleri
- Evre-1: Tek taraflı hafif derecede titreme, ince motor hareketlerde zorlanma. Genellikle hasta yakınları tarafından fark edilen, günlük aktiviteleri bozmayan evre.
- Evre-2: Hastalık iki tarafta da görülmeye başlar. Duruş ve yürüyüşün etkilendiği, hastanın günlük aktivitelerinde bozulmaların başladığı evre.
- Evre-3: Motor semptomlar daha sık görülür. Denge kaybı ve düşmelerin olduğu evre. Bağımsız bir yaşam devam ederken günlük aktivitelerin oldukça etkilendiği dönem.
- Evre-4: Belirtilerin çok daha şiddetlendiği evre. Hareketlerde yavaşlama, katılık oldukça artmıştır. Yürüme ancak yardımcı malzemelerle sağlanır. Günlük aktiviteler için destek gereklidir.
- Evre-5: Hasta hareket etmekte oldukça zorlanır, yatağa bağımlı yada tekerlekli sandalye ile yaşamını sürdürür.
Kaynaklar
Uz. Dr. Serdar Taşdemir