Amino asit neye iyi gelir?

Amino asitler; vücudumuzdaki proteinleri oluştıran ana maddelerdir. Hormon, protein yapımı ve nörotransmiter sentezi gibi yaşamsal işlevlerin sürmesi için gereklidir. İhtiyaç duyulan 20 amino asit vardır; bunların 11 tanesi vücut tarafından kendiliğinden üretilirken 9 tanesi besinler aracılığıyla alınır. Kas-iskelet sisteminin gelişmesi, bağışıklığın güçlenmesi, sindirim sisteminin düzenlemesi gibi birçok işlevi bulunur. Gerekli durumlarda hap veya toz formunda kullanılabilen çeşitli amino asit takviyeleri de vardır. Özellikle, vücut geliştirme çalışan sporcular bu takviyeleri tercih edebilir. Hamilelerin ve emziren annelerin takviye amino asit kullanması tehlikelidir. (1)

Amino asitlerin özellikleri

Amino asitler, organik kimyasallardır ve karbon-hidrojen bağları içerirler. Tüm amino asitlerin temel yapısı aynıdır. Amino asitler, peptit bağları ile birbirine bağlanarak protein formuna gelir. Hormonlar, proteinler ve nörotransmiterler oluşumu gibi hayati işlevler için amino asitlere ihtiyaç vardır.

Amino asit nedir? Ne işe yarar? Faydaları ve türleri

Amino asitlerin sağlık için önemi nedir? 

  • Vücuda enerji sağlar: Özellikle izolösin ve valin amino asitleri, vücut için çok iyi enerji kaynaklarıdır.
  • Kas-iskelet sistemini geliştirir: İzolösin ve valin sağlıklı kas gelişime yardımcı olurken lösin ise kasların onarımını destekler. Lizin, kemik büyümesi için ihtiyaç duyulan kalsiyum emilimini sağlar. Bu amino asitler, egzersiz takviyelerinde yaygın olarak bulunur.
  • Sindirim sistemini düzenler: Sindirim sisteminin düzgün çalışması için vücut histamin üretir.
  • Uyku sorununu iyileştirir: Histidin ve triptofan, uyku kalitesini iyileştirmeye yardımcı olur.
  • Bağışıklık sistemini destekler: Lizin, Histidin ve Treonin amino asitleri, bağışıklığı artırarak vücudun virüslerle savaşmasını sağlar. 
  • Nörotransmitter üretir: Bu kimyasallar, sinir sistemi üzerinde çok etkilidir ve iştahtan ruh haline dek her şeyi düzenler. 
  • Cilt, tırnak ve saçların sağlıklı büyümesini teşvik eder: Lizin, cildin yumuşak ve esnek görünmesi için çok faydalıdır. Saç ve tırnak büyümesini de teşvik eder.
  • Hormon üretimini dengeler:  Tiroid hormonları, adrenalin, noradrenalin, dopamin  gibi hormonlar, amino asit yapısında ki  hormonlardır.
  • Kilo kontrolüne yardımcı olur: Metiyonin, metabolizmayı yönetir ve detoksifikasyona yardımcı olur. Treonin ise vücuttaki yağı metabolize etmek için anahtar görevi üstlenir. 
  • Ruh halinizi dengeler: Triptofan, serotonin hormonu üretimini hızlandırarak mutlu ve uyumlu hissetmeye yardımcı olur. 
  • Bağırsak sağlığı; Bağırsak dokusunun tamiri ve fonksiyonunun düzenlenmesinde amino asitlerin önemli görevleri bulunmaktadır. (2)

Amino asit nelerde bulunur?

Amino asitleri, yiyeceklerden almak mümkündür. Et, tavuk, balık, bezelye, mercimek, yumurta, nohut gibi birçok besinden sağlanabilmektedir. Ayrıca gerektiğinde toz veya hap formunda ulaşmak mümkündür. Ancak en sağlıklı yöntem besinler aracılığıyla erişimdir.

Amino asit eksikliği neden olur?

Yetersiz protein alımı, amino asit eksikliğine neden olur. Protein, vücudun amino asit üretmesi için şarttır.  Amino asitler, çok uzun süre depolanmadığı için her gün diyette yeterli miktarda protein tüketilmesi gerekir.

C vitamini faydaları nelerdir? Hangi besinlerde bulunur?

Amino asit eksikliği belirtileri 

  • Odaklanma Sorunu
  • Tükenmişlik, halsizlik
  • Kas kaybı ve zayıflama
  • Basit hastalıkların bile geç ve zor iyileşmesi
  • Şiddetli depresyon
  • Hafıza kaybı
  • Uyku sorunları ve baş ağrısı
  • Deride kuruluk, saç ve cilt problemleri

Yeterince Amino asit alınmazsa ne olur?

Esansiyel amino asitlerin her biri vücutta farklı etkiler yaratır ve eksiklik belirtileri de buna göre değişir. Genel itibarı ile yetersiz amino asit alımı; bağışıklığın zayıflamasına, sindirim sorunlarına, depresyon ve dikkat dağınıklığına, doğurganlık sorunlarına ve çocuklarda büyümenin yavaşlamasına neden olabilir.

Amino asit takviyeleri ve ilaçları

Yeterli ve dengeli bir diyet tüketildiğinde, toz veya sıvı formda piyasada bulunmakta olan protein takviyelerine ihtiyaç olmamaktadır. Ayrıca gerekli olan durumlarda, klinisyen tarafından reçete edilebilmektedirler. Örneğin; ameliyat sonrası veya kişilerin yeterli beslenemediği durumlarda, dışarıdan takviye alınması faydalı olabilir. (3)

Amino asit takviyeleri ne işe yarar?

Amino asit takviyeleri, çoğunlukla protein açığını kapatmak için kullanılır. Vücudun kendiliğinden üretmediği dokuz temel amino asitten bir veya daha fazlasını içerir. Kas kaybını önlemeye, ameliyattan sonraki iyileşme sürecini hızlandırmaya, ruh halini, uykuyu ve atletik performansı iyileştirmeye yardımcı olurlar.

Kimler Amino asit takviyeleri kullanmalı?

  • Diyetle yeterli protein alamayan sporcular,
  • Büyük bir ameliyat geçirecek kişilere ameliyat öncesi reçete edilebilir,
  • Eksik ve yetersiz beslenen kişilerde,
  • Kemoterapi veya ağız yaralanmaları nedeniyle beslenmesi bozulan kişiler,
  • Önemli bir ameliyat veya yanık gibi protein ihtiyacını artıran durumlarda,
  • Büyüme gelişme geriliği görülen durumlarda,
  • Mutlaka bir beslenme uzmanına danışılarak kullanılmalıdır. 

Amino asit hapları nasıl kullanılmalı?

Sporcular, antrenman öncesinde, sırasında veya sonrasında amino asit takviyesi alabilirler. Yanıklarda, doku ve kas kaybının olduğu durumlarda, kanser tedavisi sırasında kişinin beslenemediği dönemlerde veya  yemek yemenin mümkün olmadığı veya tercih edilmediği durumlarda da kullanılabilir. Shake, smoothie veya herhangi bir yemekle karıştırılabilen kapsül ya da toz formundadırlar. Yalnızca amino asit takviyeleriyle sağlıklı kalamayacağınızı ve sürecinizi mutlaka beslenmeyle desteklemeniz gerektiğini unutmayın.

C vitamini eksikliği neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Sporcular hangi amino asit takviyeleri kullanabilir

Dallı zincirli amino asitlerin spor sonrası ağrıyı azaltmada ve kasın kendini yenilemesinde faydalı olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.  Ayrıca bezelye proteini ile hazırlanan, vegan protein kaynaklarının da oldukça yaygın kullanıldığı görülmektedir. (4)

Amino asit takviyelerinin faydaları

Amino asit takviyeleri; spor performansını iyileştirir. Antrenman sonrası görülen ağrıları azaltır. Kas protein sentezini artırır ve kasları korur. Kas liflerinin hasar görmesini engeller. Hafızayı ve bilişsel yeteneklerini geliştirir. Zihinsel yorgunluğu önler, odaklanmayı geliştirir.

Amino asit haplarının zararları

Amino asit takviyeleri aşırı ve gereksiz kullanımında böbrek ve karaciğer hasarlarına yol açabilmektedirler. Bu nedenle kesinlikle bir uzmandan yardım alarak kullanılmalıdır.

Amino asit takviyelerinin yan etkileri

Fazla ve gereksiz kullanımında böbrek ve karaciğer başta olmak üzere, organ hasarları görülebilmektedir. Ayrıca, karın ağrısı, ishal, alerjiler, baş ağrısı gibi akut yan etkiler görülebilmektedir. Amino asitler, bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Diyabet, parkinson, kortikosteroidler, tiroid hormonu ve proglisem (diazoksit) ilaçları kullananlar doktor onayı olmadan amino asit almamalıdır. Ayrıca; hamileler ve emzirenler de doktora danışmadan kesinlikle amino asit takviyelerini kullanmaktan kaçınmalıdır.

Diyetisyen Gözde Uçak

Beslenme ve Diyet

Kaynaklar ve Referanslar

  1. Biochemistry, Essential Amino Acids. Kaynağa git:>>> 
  2. Protein and Amino Acids. Kaynağa git:>>> 
  3. Amino acids: metabolism, functions, and nutrition. Kaynağa git:>>>
  4. Amino Acids. Kaynağa git:>>>